Pengelasan Bahasa Melayu Mengikut Neka

Teks ini diperolehi daripada buku 'Bahasa Melayu Untuk Maktab Perguruan' yang ditulis oleh Abdullah Hassan dan Ainon Mohd.

Pengelasan bahasa Melayu mengikut neka ialah seperti berikut:
1. Kegunaan rasmi (formal)
2. Kegunaan tidak rasmi (tidak formal)

1. Kegunaan rasmi
(a) Neka baku
(b) Neka istana

2. Kegunaan tidak rasmi
(a) Neka dialek tempatan
(b) Neka basahan
(c) Neka sopan
(d) Neka mesra
(e) Neka remaja
(f) Neka manja
(g) Neka kasar
(h) Neka pasar

1a) Neka baku:

Neka ini disebut juga bahasa sekolah atau bahasa buku atau bahasa standard. Neka baku digunakan dalam keadaan rasmi. Inilah neka yang digunakan di radio, televisyen, parlimen, mahkamah, sekolah dan lain-lain tempat yang menjalankan aktiviti rasmi.

Neka baku ditandai oleh ciri-ciri berikut:
Nahu yang betul
Penambahan yang lengkap
Pemilihan perkataan rasmi

Semua komunikasi rasmi hendaklah menggunakan neka baku. Penulisan buku, surat, memo, laporan dan minit mesyuarat hendaklah dalam neka baku. Begitu juga ucapan rasmi hendaklah dalam neka baku.

Neka baku ialah jenis bahasa yang dipelajari melalui proses persekolahan. Ia tidak mempunyai penutur asli. Ertinya, tidak ada penutur yang menuturkan neka baku sebagai bahasa ibunda. Neka baku tidak digunakan di rumah. Sebagai contoh, seorang suami tidak akan menuturkan ayat "Pukul berapa ibu mentua saya akan sampai?" dan "Adakah beliau akan ditemani oleh suaminya?" apabila bercakap kepada isterinya atau anak-anaknya di rumah. Ayat-ayat contoh di atas tadi menunjukkan terdapatnya ketiga-tiga ciri neka baku, iaitu nahu yang betul, penambahan yang lengkap dan penggunaan perkataan rasmi seperti 'beliau'.


1b) Neka istana:

Neka istana ialah jenis bahasa yang digunakan dalam istana, atau oleh kerabat diraja dalam acara rasmi. Di luar istana, seorang sultan akan menggunakan neka istana di dalam acara rasmi seperti pembukaan sesi parlimen, masjid dan yang seumpamanya.

Seorang kerabat diraja apabila bercakap dengan rakyat, boleh memilih sama ada mahu menggunakan neka istana atau tidak. Sebagai contoh seorang anak sultan boleh menggunakan 'beta' atau 'saya' atau 'awak' apabila bercakap dengan rakyat. Walau bagaimanapun, seorang rakyat tidak mempunyai pilihan itu. Dia dikehendaki menggunakan neka istana 'tuanku' dan 'patik' melainkan apabila diminta oleh kerabat diraja itu sendiri supaya tidak menggunakan neka istana untuk bercakap dengan beliau.

Di dalam perkembangan terbaru sekarang, sudah menjadi kelaziman di kalangan kerabat diraja dan sultan Melayu menggunakan bentuk neka baku 'saya' apabila bercakap dalam majlis rasmi urusan dengan rakyat, iaitu tidak menggunakan neka istana 'beta'. Sebagai contoh ialah sewaktu sultan Melayu menyampaikan perasmian majlis yang diadakan oleh rakyat seperti perasmian kilang, rumah anak yatim, muzium dan seumpamanya.

Abdullah Hassan & Ainon Mohd. (1994). Bahasa Melayu Untuk Maktab Perguruan. Kuala Lumpur: Penerbit Fajar Bakti Sdn Bhd.